Geboortetrauma: Ontstaan, Gevolgen en Herstel voor Baby’s en Volwassenen

Geboorte is een van de meest ingrijpende ervaringen in het leven, zowel voor de baby als de moeder. In sommige gevallen kan dit proces echter traumatisch verlopen. Geboortetrauma verwijst naar de fysieke en emotionele stress die tijdens de geboorte wordt ervaren. Volgens Appleton (2017) kan een traumatische geboorte zowel op korte als lange termijn invloed hebben op de fysieke en emotionele gezondheid van een baby. Het is daarom essentieel dat zorgverleners zich bewust zijn van de mogelijke impact en de juiste ondersteuning bieden om de effecten van geboortetrauma te beperken.

Maar geboortetrauma reikt verder dan alleen de eerste levensfase. Onderzoek toont aan dat geboortetrauma op latere leeftijd zelfs kan bijdragen aan impulsief en agressief gedrag (Verny, 1997). Dit benadrukt hoe cruciaal de vroege levenservaringen zijn bij de vorming van iemands persoonlijkheid en emotioneel welzijn.

Symptomen en oorzaken van geboortetrauma

De symptomen van geboortetrauma kunnen variëren en kunnen bestaan uit postnatale depressie, angst, gevoelens van hulpeloosheid of schuld, intrusieve gedachten of beelden die verband houden met de geboorte-ervaring, nachtmerries, flashbacks, vermijden van herinneringen aan de traumatische gebeurtenis, stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, problemen met de hechting met de baby of verstoringen in de relatie tussen moeder en kind. (Seng & Taylor, 2015)

Maar wat veroorzaakt geboortetrauma? R. Davis-Floyd (2009) identificeert enkele veelvoorkomende oorzaken:

Moeizame bevalling: Een langdurige, stagnerende of moeilijke bevalling verhoogt het risico op trauma.
Medische ingrepen: Interventies zoals het inleiden van de bevalling, medicatiegebruik of hulpmiddelen zoals de vacuümpomp kunnen bijdragen aan geboortetrauma.
Complicaties tijdens de bevalling: Ernstige situaties zoals placenta-abruptie of een navelstrengomstrengeling kunnen de geboorte extra stressvol maken.

Augmentatie

Augmentatie is een medische ingreep die wordt gebruikt om het bevallingsproces te versnellen. Dit gebeurt vaak met synthetische oxytocine, een stof die weeën opwekt of versterkt.

In mijn geval werd mijn moeder in 1977 in België opgenomen in het ziekenhuis om te bevallen. Zonder uitleg of toestemming diende een verpleegster haar een injectie met synthetische oxytocine toe. De stof werd direct in haar bovenbeen gespoten, wat een plotselinge verandering in het geboorteproces veroorzaakte, zowel voor haar als voor mij.

Volgens Emerson (1998) is augmentatie een van de medische ingrepen die het natuurlijke verloop van de bevalling beïnvloeden. Onderzoek van Shanley (1994) laat zien dat bij 20 tot 40 procent van de ziekenhuisbevallingen synthetische oxytocine of Pitocin wordt gebruikt. Sarah Buckley (2003) benadrukt in haar artikel Undisturbed Birth: Nature’s Blueprint for Ease and Ecstasy dat de wijdverspreide toepassing van deze middelen leidt tot onnatuurlijk hoge hormoonspiegels bij zowel moeder als baby.

De gevolgen van augmentatie kunnen ingrijpend zijn. Baby’s kunnen hechtingsproblemen ontwikkelen en gevoelens van overweldiging ervaren, omdat hun geboorteproces plotseling versneld en verstoord werd. Moeders kunnen last krijgen van een zogenaamde "augmentatieschok", wat gepaard gaat met controleverlies, een adrenalinestoot en diepe angst (Emerson, 1998).

Naast psychologische gevolgen kan synthetische oxytocine ook lichamelijke risico’s met zich meebrengen. Het kan leiden tot een abnormale hartslag bij de baby, foetale nood en zelfs baarmoederbreuk. Bovendien remt het de natuurlijke aanmaak van oxytocine, wat het risico op bloedingen na de bevalling verhoogt (Buckley, 2003).

Normaal gesproken start een baby het geboorteproces zelf via zijn eigen hormoonsysteem. Dit zorgt voor een natuurlijk ritme, afgestemd op de behoeften van moeder en kind. Door medische interventies zoals augmentatie raakt dit proces verstoord. Mensen die tijdens hun geboorte zo’n onderbreking hebben ervaren, kunnen later in het leven onbewust een verwachting ontwikkelen dat hun plannen of inspanningen plots worden onderbroken of gecontroleerd door externe factoren (Emerson, 1998). Sommige mensen zoeken zelfs actief situaties op waarin ze deze dynamiek herhalen.

De impact van geboortetrauma op latere leeftijd

Onderzoek toont aan dat geboortetrauma in verband wordt gebracht met gedragsproblemen, zoals verhoogde agressie of moeite met emotieregulatie. Verny (1997) ontdekte een verband tussen moeilijke geboortes en latere gewelddadige gedragingen. Daarnaast kan geboortetrauma een rol spelen in de ontwikkeling van psychische aandoeningen zoals angststoornissen, depressie en posttraumatische stressstoornis (Nathanielsz, 1999).

De psychologische impact van geboortetrauma kan zich op diverse manieren manifesteren. Kinderen die een traumatische geboorte hebben meegemaakt, kunnen moeite hebben met stressregulatie en een verhoogde gevoeligheid voor prikkels vertonen. Dit kan zich uiten in aandachtsproblemen, overmatige angsten of zelfs sociale terugtrekking. Op latere leeftijd kunnen deze vroege ervaringen leiden tot een verhoogd risico op burn-out, een laag zelfbeeld en moeite met het aangaan van stabiele relaties.

Daarnaast suggereren sommige onderzoeken dat geboortetrauma invloed kan hebben op de fysieke gezondheid. Volwassenen die geboortetrauma hebben ervaren, kunnen een verhoogde vatbaarheid vertonen voor chronische stress, slaapproblemen en psychosomatische klachten zoals hoofdpijn of spierspanning. Dit wordt verklaard door de blijvende invloed van vroegkinderlijke stress op het autonome zenuwstelsel, waardoor het lichaam sneller in een staat van verhoogde waakzaamheid kan blijven hangen.

Herstel en copingmechanismen

Gelukkig is herstel van geboortetrauma mogelijk, zowel voor baby’s als voor volwassenen. Er zijn diverse methoden en therapieën die kunnen helpen bij het verwerken en helen van deze vroege ervaringen.

Voor baby’s

Voor baby’s zijn er verschillende therapieën die helpen bij het loslaten van spanning en het bevorderen van een veilige hechting:

Craniosacraal therapie: Dit is een zachte techniek die spanning in het lichaam en het zenuwstelsel helpt verminderen. Het kan helpen bij slaapproblemen, reflux en overprikkeling.
Babymassage: Door middel van liefdevolle aanraking wordt het parasympathische zenuwstelsel van de baby geactiveerd, wat zorgt voor ontspanning en een veilig gevoel.
Kangoeroezorg (huid-op-huidcontact): Directe aanraking met een ouder helpt bij het reguleren van de hartslag, ademhaling en stressniveaus van de baby. Dit bevordert de hechting en het herstel van een moeilijke geboorte (Wilks, 2017).
Rebirthing-technieken: Sommige therapeuten werken met technieken waarbij baby’s en ouders de geboorte symbolisch opnieuw beleven in een veilige en liefdevolle omgeving. Dit kan helpen om vastzittende spanning los te laten.

Voor moeders en volwassenen

Volwassenen die geboortetrauma hebben ervaren kunnen verschillende strategieën toepassen om het trauma te verwerken:

Therapie en professionele begeleiding: Trauma-geïnformeerde therapieën zoals EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) of somatische ervaringstherapie kunnen helpen bij het verwerken van diepe, onbewuste trauma’s (Heller & LaPierre, 2012).
Mindfulness en ademhalingstechnieken: Meditatieve technieken en diepe ademhalingsoefeningen helpen bij het reguleren van het zenuwstelsel en verminderen stress en angst.
Lichaamsgerichte therapieën: Yoga, tai chi en dans kunnen helpen om spanning in het lichaam los te laten en opnieuw verbinding te maken met het eigen lichaam.
Creatieve expressie: Kunst, muziek en schrijven zijn krachtige manieren om emoties te verwerken en te helen.
Steunnetwerk opbouwen: Het delen van ervaringen in steungroepen of met vertrouwde vrienden en familie kan helpen om het gevoel van isolatie te doorbreken en begrip en steun te ontvangen.
Zelfcompassie en acceptatie: Erkennen dat geboortetrauma niet iemands eigen schuld is en leren om met zachtheid en begrip naar zichzelf te kijken, is een cruciale stap in het herstelproces.

Geboortetrauma is een realiteit die zowel fysieke als emotionele sporen kan nalaten. Het erkennen van deze impact is de eerste stap naar herstel. Volgens Wilks (2017) is een multidisciplinaire aanpak essentieel, waarbij medische, psychologische en sociale ondersteuning worden gecombineerd. Door bewustwording te creëren en open gesprekken te voeren over geboortetrauma, kunnen we bijdragen aan een gezondere start voor baby’s én een beter welzijn voor volwassenen die hiermee te maken hebben gehad.

Bewustzijn, steun en empathie maken het verschil. Samen kunnen we werken aan een samenleving waarin elke baby en ouder de best mogelijke start krijgt.

Liefs,

Leaf

Referenties:

Appleton, M. (2017). The Influence of Birth Trauma on the Physical and Emotional Well-Being of the Baby. Journal of Prenatal and Perinatal Psychology and Health 31(3)

Buckley, S. (2003). Undisturbed Birth: Nature's Blueprint for Ease and Ecstasy. Journal of Prenatal & Perinatal Psychology & Health 17. 4

Davis-Floyd, R. (2009). Birth models that work. Berkeley, CA: University of California Press.

Emerson, W. (1998). Birth Trauma: The Psychological Effects of Obstetrical Interventions. Journal of Prenatal & Perinatal Psychology & Health 13. 1

Heller, L. & LaPierre, A. (2012). Healing Developmental Trauma: How Early Trauma Affects Self-Regulation, Self-Image, and the Capacity for Relationship. North Atlantic Books

Nathanielsz, P. (1999). Life in the Womb: The Origin of Health and Disease. Promethean Pr

Odent, M. (2007). Antisocial Behaviours from a Primal Health Research Perspective. Midwifery Today, Issue Number 81

Seng, J. and Taylor, J. (2015). Trauma informed care in the perinatal period. Edinburgh, UK: Dunedin Academic Press.

Verny, T. (1997). Birth and Violence. Int. J. Prenatal and Perinatal Psychology and Medicine Vol. 9 (1997) No. 1. Link: https://www.mattes.de/buecher/praenatale_psychologie/PP_PDF/PP_09_1_Verny.pdf

Wilks, J. Ed. (2017). An integrative approach to treating babies and children: A multidisciplinary approach. Philadelphia, PA and London, England: Singing Dragon.